In deze blog wordt eerst het algemeen principe van afweer en het instrument van omkering van afweer behandeld.
Hoe werkt afweer en waartoe dient het?
Wat is het basisidee achter omkering van afweer en wat is het belang ervan?
Afweer is het mechanisme waarover onze geest beschikt om de verdringing van de oude behoeften, de oude realiteit en de oude pijn veilig te stellen.
De afweer helpt ons als kind om de levensbedreigende waarheid noch bewust te beseffen noch te voelen.
Afweer werkt door een illusie te creeren, een illusie die volstrekt geloofwaardig is en ons daardoor zo effectief afleidt van hetgeen er werkelijk aan de hand is. Je kunt dus zeggen dat afweer werkt door onze aandacht af te leiden zonder dat we dat zelf in de gaten hebben. Deze afleidingstruc wordt knap georkestreerd door een onzichtbare regisseur in ons brein.
Om te komen tot het volledige beeld dat ons bewustzijn ervaart als de waarheid, wordt deze informatie ( van onze zintuigen) van buitenaf aangevuld met informatie uit ons geheugen. Deze informatie draagt ertoe bij dat we het heden niet onbevangen waarnemen maar vanuit het perspectief van eerdere ervaringen, die de waarneming van nu kleuren.
Op grond van eerdere ervaringen hebben we bepaalde verwachtingen over het heden, die dan ook dikwijls lijken uit te komen.
Het idee dat ons bewustzijn-het ik zoals we dat ervaren-op dit moment heer en meester is over onze aandacht, waarnemingen en conclusies is niet juist.
We worden geleid door wat er al gebeurd is en in ons brein is opgeslagen. De oorsprong van ons gedrag en onze gevoelens onttrekt zich aan ons.
Als….bewuste keuzes maken?
Vetorecht
De amygdala, amandelkernen: In het limbisch systeem zijn twee gebieden van belang bij de verwerking van emotionele gebeurtenissen.
Het betreft de hippocampus en de amandelkernen, die naast elkaar gelegen zijn.
Amandelkernen
Naast de hippocampus liggen de linker- en rechter amandelkern. Zij zijn met elkaar verbonden en vormen samen het amandelkernsysteem, ook wel de amygdala genoemd. De rechter amandelkern is vooral actief bij negatieve emoties als angst. De amandelkernen bepalen of de binnenkomende zintuiglijke indrukken belangrijk zijn of niet en koppelen er emoties aan, waardoor bepaalde indrukken gevoelens bij ons kunnen oproepen. De amandelkernen slaan dus gevoelsinformatie op. Als de hippocampus niet werkt, dan kan ons lichaam nog steeds heftig op een emotionele herinnering reageren. Onze amandelkernen vertonen deze reactie ook wanneer wij ons niet bewust zijn van de herinnering. De amandelkernen, het niet-bewuste geheugen, maken het mogelijk om gevoelens te herinneren en te ervaren, zonder dat wij weten waarom.
De rechter amandelkern speelt vooral een rol bij angst en is als het ware een emotioneel alarmsignaal waarmee een vechtvluchtreactie op gang gebracht wordt, met een verhoogde hartslag en bloeddruk, nog voor wij het gevaar gewaar worden. Dit gebeurt door de bijnieren adrenaline en noradrenaline te laten produceren, waardoor de toch al geactiveerde amandelkernen nog meer gestimuleerd worden. Hierdoor worden de angstreactie en de in gang gezette activering extra
versterkt. De amandelkernen kunnen dus via het onbewuste geheugen allerlei lichamelijke reacties veroorzaken.
De amandelkernen geven deze informatie door aan ons bewuste denken in de neocortex, maar omdat er meer verbindingen van de amandelkernen naar de neocortex lopen dan andersom, heeft de neocortex met zijn gerichtheid op taal en logica en abstractievermogen relatief weinig invloed op deze gevoelens. Wanneer er zeer hevige emoties optreden, kunnen de amandelkernen ook zorgen voor de productie van endorfine. Deze morfineachtige stof heeft een verdovende werking en speelt een rol bij dissociatie.
Hippocampus
De
hippocampus brengt de gezamenlijke feitelijke indrukken in kaart en plaatst ze in een betekenisvol
geheel. In deze samenhang slaat de hippocampus deze feiten op. Het goed functioneren van de
hippocampus is noodzakelijk om een gebeurtenis onder woorden te brengen.
De hippocampus stelt ons
bijvoorbeeld in staat om te bepalen of de belevenissen kort of langer na elkaar hebben plaats gevonden en
weten we of herinneringsbeelden bij elkaar horen of niet. De hippocampus zet de herinneringen en
waarnemingen in een betekenisvolle context. Daarmee begrijpen we
onder meer het verschil tussen
gevaarlijke en ongevaarlijke situaties. Verder is de hippocampus, evenals de neocortex, in staat om
impulsen te remmen. Een verminderd functioneren van de hippocampus kan ook leiden tot ongeremd,
impulsief gedrag, heftige emoties en mentale verwarring. Ook overbeweeglijkheid en hyperactiviteit
kunnen hiervan het gevolg zijn.
Interessant hoe de hippocampus dus pas vanaf het tweede jaar functioneert en bij een teveel aan stress niet werkt waardoor alleen emotionele ladingen in de cellen worden opgeslagen.
Het gevolg is dat we in het heden ons fysiek overvallen voelen zonder te weten waarom. Vervolgens gaat de afweer zijn werk doen door ons een illussie in handen te geven waarmee we onze onthutsende en verwarrende ervaring kunnen verklaren.
Om te beginnen werken de 5 afweren met de illusie dat wat we voelen het gevolg is van wat er in het heden gebeurt. Mijn gevoel wordt door deze situatie veroorzaakt. Ik voel dit nu, omdat het nu gebeurt.
Dit is de basisillusie die ten grondslag ligt aan iedere vorm van afweer: angst, primaire afweer (de angst omzetten in zelfondermijnende gedachten), valse macht (de angst omzetten in agressie), valse hoop (de angst omzetten in strategische vluchtacties) en ontkenning van behoeften (ontkennen van van de angst, onderdrukken van lichamelijke signalen).
Omkering van Afweer:
Omkering is dat we de richting van de beweging van ons bewustzijn omkeren.Zodra we in een of andere afweer zijn beland proberen de beweging van het bewustzijn terug te laten gaan naar waar die vandaan kwam: de oude pijn.
Waarom afweer omkeren?
Ten eerste krijgen we door onze afweer om te keren toegang tot de oude verdrongen pijn.Het is niet mogelijk om onze oude pijn toe te laten en tegelijkertijd onze afweer in stand te houden.
Het tweede is de illusie loslaten die volgt uit de identificatie met de afweer. Ik ben niet wat mijn afweer me laat denken.
Het vergt veel training, doorzettingsvermogen, toeweiding, begrip van de werking van de hersenen en het bewustzijn om je afweer consequent om te keren.
Fysiologie van de afweer
De 5 soorten afweer zijn verdeeld over drie lagen binnen de muur van ontkenning : na angst op het grensgebied tussen de muur van ontkenning en de oude pijn treffen we de primaire afweer in de eerste laag aan. Valse hoop en valse macht bevinden zich in de tweede laag en ontkenning van behoeften in de derde laag. Deze derde laag beschermt ons tegen de gevoelens die we hebben als we in de VH of VM zitten.
De verdeling van de verschillende afweren over de verschillende lagen van de muur van ontkenning is congruent met de werking van de twee verschillende hormonale systemen die geactiveerd worden wanneer we onder druk komen te staan.
Deze twee hormonale systemen corresponderen met de eerste primaire afweer en de tweede afweerlaag (VH, VM). Het is duidelijk dat deze stoffen een verdovende werking hebben.
Als er een symbool op ons inwerkt, komen we onder druk te staan. In dat geval kan onze afweer twee verschillende hormonale systemen activeren: een vecht of vluchtsysteem.
Vecht: Een actieve reactie op het probleem
Vlucht: Ik geef het op.
Dit systeem werkt via de aanmaak van harmonen zoals adrenaline. Deze hormonen verhogen de lichaamsspanning en het energienieveau. Dit hormonale systeem is het het systeem dat wordt ingeschakeld wanneer we in de afweer van valse hoop of valse macht verkeren.
De bloeddruk stijgt, de hartslag gaat omhoog, we zijn klaar om te vechten of te vluchten.
Bij de werking van het andere hormonale systeem worden we ovevallen door gevoelens en gedachten dat het geen zin heeft iets te ondernemen, dat vechten of vluchten toch niet zal lukken. In de dierenwereld doet het dier dan alsof hij doodt is.
als dit hormonale systeem actief wordt, wordt er cortisol afgescheiden. Door deze stof wordt het gevoel dat we geen macht over de situatie hebben vergroot, de bloeddruk en de spierspanning dalen, we voelen ons slap, apatisch en lusteloos. Allemaal gevoelens die horen bij de primaire afweer.
Bij de derde laag weten we alleen dat er sprake is van een verdoofde staat van zijn en een automatische piloot die het werk doet. Je voelt weinig tot niets in je lichaam, geen honger, geen dorst, geen koorts en zelfs fysieke pijn kan beleefd worden zonder gevoel.
Herkomst van de afweer..
Inleiding
Het volledig toelaten van oude pijn in een PRI regressie is iets waar we GEEN steun bij nodig hebben omdat we weten dat wat we voelen oud is en dat het geen kwaad kan om dat toe te laten. Door te geloven dat we onze oude pijn uitsluitend kunnen voelen als we nu wel hebben wat we toen niet hadden-de steun en aanwezigheid van een begripvolle ander-blijven we verstrikt in de afweer van de valse hoop.
Deze afweer laat ons denken dat we in het heden nodig hebben wat we in het verleden nodig hadden. We denken dat de oude kinderbehoefte een volwassen behoefte is.
Hoofdstuk 1
De essentie van de PRI theorie in 8 statements
Het ongedeelde bewustzijn: Een kind wordt geboren met ongedeeld bewustzijn.
Alle signalen komen ongehinderd binnen en waar na verwerking een passende reactie naar buiten komt: Een stromend geheel.
Levensbedreigende gebeurtenissen:
Levensbedreigend zijn in de eerste plaats die gebeurtenissen die direct tot onze dood zouden kunnen leiden zoals een tekort aan voedsel of zware fysieke mishandeling.
Levensbedreigend zijn ook gebeurtenissen waarvan de betekenis achter de gebeurtenis dat wel zou zijn als het kind deze betekenis volledig tot zich door zou laten dringen.
Om te overleven heeft een kind niet alleen fysieke behoeften, maar ook emotionele behoeften als warmte, liefde, steun, respect, veiligheid, liefdevolle aanraking en zorg.
Het gedeelde bewustzijn:
Om te overleven deelt het bewustzijn zich (verdringing van de pijn en haar oorzaak).
Het besef niet te krijgen wat het nodig heeft, zou voor een kind een te grote psychische klap betekenen.
Voor een kind is het besef dat de ouders het niet geven wat het nodig heeft, niet te verdragen, niet te verwerken (dwz dat het brein de ervaring niet kan verwerken in tegenstelling tot niet bedreigende input, die wel verwerkt wordt en een plek kan krijgen) omdat het zich niet kan onttrekken aan de situatie en niet elders zijn heil kan zoeken; het kan niet zelf in de eigen behoeften voorzien en zorgen dat het wel krijgt wat het nodig heeft. Het is totaal afhankelijk van de ouders.
Ook kan het kind geen invloed uitoefenen op de ouders zodat ze veranderen en wel gaan voorzien in hun behoeften.
Het kind heeft geen tijdsbesef en kan zich de tijdelijkheid van de situatie niet realiseren (alsof het heden altijd zal voortduren).
Om de overleving te waarborgen worden kinderen geboren met een mechanisme dat het vermogen heeft om het bewustzijn te delen.
Deze deling vindt al op heel jonge leeftijd plaats en is voelbaar als doodsangst.
De deling van ons bewustzijn zou je kunnen vergelijken met het fysieke afweersysteem waarover we beschikken. We hebben niet alleen een fysieke immuunsysteem maar ook een psychisch afweersysteem.
Het bewustzijn splitst zich in twee delen:
een deel waarin de levensbedreigende waarheid dat we niet niet krijgen wat we nodig hebben om te overleven en de daaruit voortvloeiende pijn worden opgeslagen, de pijn die voor het kind te bedreigend is om te voelen. En 1 deel zonder pijnlijke waarheden, waarin het lijkt alsof er niets of in ieder geval niets ergs aan de hand is.
Bij het lang alleen moeten huilen zonder dat er iemand komt lijkt de splitsing zich al in de eerste dagen of weken te voltrekken.
Een zeer traumatische geboorte of sterk afwijzende moeder tegenover het ongeboren kind kan de oorzaak zijn van een nog eerdere splitsing in het bewustzijn.
Tijdens een regressie voelen cliënten een bijna onverdraaglijke pijn, wanneer ze de waarheid toelaten niet te krijgen waar ze als kind dat ze waren, vanuit het diepste van hun zeen om schreeuwen. Deze ervaring wordt dikwijls gevolgd door een zo gevoelde emotionele dood, waarbij het bewustzijn zich afsnijdt van de pijn van de waarheid; de schrijnende pijn van de waarheid verdwijnt als het ware achter een verdoofde toestand.
Het gevolg van de splitsing van bewustzijn is dat de levensbedreigende waarheid kan worden verdrongen. We vegen de waarheid als het ware onder het kleed en doen alsof ze niet bestaat.
Het is aan dit deel van het bewustzijn van het kind te danken dat kinderen zelfs in de gruwelijkste omstandigheden blijven lachen, spelen en doen alsof het allemaal wel meevalt en daar zelf ook lang in blijven geloven.
Ontstaan van de afweer:
Er wordt een muur van afweer opgebouwd om de verdringing van de levensbedreigende waarheid extra veilig te stellen.
Om de verdringing extra veilig te stellen gebruiken we het principe van ontkenning. Dit proces kan beginnen zodra het kind het besef krijgt dat het een afzonderlijk wezen is, dat klein en kwetsbaar in de wereld staat en omdat het een afzonderlijk wezen is, verlaten kan worden door de ouders (1 1/2 jaar).
Het proces van verdringing en ontkenning zorgt ervoor dat we in een illusie gaan geloven.
Afweermechanismen bestaan uit ontkenning van de waarheid. Er zijn verschillende manieren waarop we de waarheid kunnen ontkennen, verschillende illusies.
Met behulp van deze illusies waar we heilig in geloven bouwen we als het ware een muur van afweer om het afgesplitste deel van ons bewustzijn heen.
Het opbouwen van deze muur is echter noodzakelijk om een gezond psychisch immuunsysteem te creëren. Het is noodzakelijk nl ons afhankelijk te voelen van onze ouders.
Destructiviteit van de afweer:
Wanneer we eenmaal volwassen zijn, worden de splitsing en de afweer destructief.
Voor het kind zijn splitsing en afweer ofwel verdringing en ontkenning levensreddend.
Dezelfde mechanismen zijn voor de volwassene destructief en uiteindelijk zelfs levensbedreigend.
Het deel van het bewustzijn waarin de verdrongen waarheid en de hiermee samenhangende pijn en behoeften zijn opgeslagen, noemen we het kind-bewustzijn.
Wanneer we als volwassene in dit kind-bewustzijn verkeren, lijkt het alsof de tijd is stil blijven stilstaan en ervaren we alles precies zoals het vroeger was, vanuit het perspectief van het kind dat we waren:
er is geen keuze
behoeften zijn urgent: directe bevrediging
de wereld is klein: niemand geeft om mij
er is ongelijkwaardigheid
…..
Het andere deel van het bewustzijn ontwikkelt zich tot wat we het volwassen bewustzijn noemen. We ervaren het heden zoals het is:
ik heb altijd een keuze
ik bepaal zelf wat ik doe
mijn behoeften zijn meestal niet urgent
ik ben onafhankelijk
alles verandert
de wereld is groot, vol met allerlei mensen en mogelijkheden.
Zo leven we in een wereld tussen afhankelijkheid en onafhankelijkheid in.
Symbolen:
De splitsing van ons bewustzijn maakt ons gevoelig voor de werking van symbolen.
Een symbool is iets wat ons zonder dat we ons daarvan bewust zijn_onbewust-doet denken aan de oude verdrongen realiteit. Een symbool kan een persoon of gebeurtenis zijn, maar ook een object, een liedje, een film.
We hebben een soort monitor, de amygdala waarvan we bewust worden op het moment dat iets in het heden hoe klein dan ook overeenkomt met onze emotioneel beladen herinneringen.
Er kan zo vastgesteld worden of er sprake is van een bedreigende situatie. Het heeft een levensbeschermende functie.
Het systeem werkt razendsnel op dreigend gevaar. Daarin ligt zijn kracht, maar ook zijn zwakte. Sommige situaties zijn namelijk niet meer levensbedreigend met als gevolg allerlei niet passende reacties doordat het alarm ten onrechte is afgegaan. Dit is het proces wanneer we met een symbool geconfronteerd worden.
De impact van symbolen:
Door het symbool raken we het contact kwijt met het volwassen bewustzijn en komen we terecht in het kind bewustzijn en de afweer.
Daardoor gaan we het heden waarnemen op de manier zoals het kind dat we waren dat gedaan zou hebben als het de waarheid niet zou hebben verdrongen:
Omdat ons psychisch immuunsysteem er ten onrechte van uitgaat dat het voelen van de oude pijn en het toelaten van de oude waarheid levensbedreigend is, wordt de afweer acuut geactiveerd.
In de ban van illusies:
Wanneer onze afweer geactiveerd is, betekent dit dat we in een illusie geloven. Afweer werkt door de ontkenning van de waarheid.
Dat wil zeggen dat we onbewust zonder het te weten een andere waarheid creëren. Met deze illusie houden we de oude realiteit weg uit ons bewustzijn en dit voelt als een zaak van leven of dood.
Ja zo ben ik nu eenmaal, dit is mijn persoonlijkheid. We hebben ons geïdentificeerd met de afweer en het denken.
De muur van afweer bestaat uit 5 soorten illusies, verdeeld over drie lagen.
Illussies die onze aandacht zodanig opeisen dat we er helemaal in gaan geloven:
Angst
Primaire afweer
Valse hoop
Valse macht &
Ontkenning van behoeften.
De onderste laag van de muur van ontkenning is de laag die we als kind het eerst ontwikkelen en waar zich de primaire afweer bevindt. Onder die laag bevindt zich echter nog een schrikdraad-de illusie van angst.
Angst:
Angst is in tegenstelling tot de 4 andere afweermechanismen voornamelijk fysiologisch van aard.
Het is waarschijnlijk het enige mechanisme dat in werking treedt bij een jong kind zodat de waarheid kan worden verdrongen op die momenten dat zich zeer stressvolle gebeurtenissen zich afspelen.
Bij angst hoeven namelijk geen cognitieve constructies gemaakt te worden, iets waar een jong kind nog niet toe in staat is.
Angst voelen we heel duidelijk in ons lichaam als een drang om onszelf te redden door te vluchten uit de situatie waar we ons op dat moment bevinden.
Angst geeft ons de indruk dat we moeten en kunnen vluchten en hebben we de hoop dat we kunnen vluchten.
Deze hoop is onterecht wanneer het gaat om pijn van de oude waarheid.
De pijn is niet iets waar we nog aan kunnen of hoeven te ontsnappen., het is immers al gebeurd. Door echter bang te zijn houden we de illusie in stand en beschermen ons daarmee onbewust tegen het toelaten van de waarheid.
1.Primaire afweer:
De PA is de eerste cognitieve afweer die we als kind ontwikkelen, het eerste dat een kind doet om de waarheid niet onder ogen te hoeven zien.
We hebben het idee dat we niet krijgen wat we nodig hebben omdat er iets met ons mis is:
de 3 clusters:
ik deug niet
het is allemaal mijn schuld-passieve hopeloze teneergeslagenheid
ik kan het niet-beschermt ons tegen het voelen van de oude waarheid: dat er geen hulp was en dat we alleen gelaten zijn in situaties die we niet aankonden.
Primaire afweer is een pijnlijk soort afweer. Als er iets mis met mij is, kan ik immers niet meer zien dat mijn omgeving me niet geeft of heeft gegeven wat ik nodig heb of heb gehad, maar het doet tegelijkertijd pijn.
Het is erg naar om te geloven dat je eigenlijk helemaal niet deugt, waardeloos en schuldig bent of het allemaal niet aankunt.
Als bescherming tegen deze effectieve maar ook pijnlijke PA ontwikkelt zich een tweede afweerlaag, die als een soort buffer tegen de pijn van de PA fungeert.
2.Valse hoop:
De kern van deze illusie is dat we wel degelijk kunnen krijgen wat we nodig hebben, als we maar beter ons best doen, aardiger zijn, slanker zijn, aantrekkelijker zijn meer geld hebben, in Toscane wonen enz…..
We kunnen het niet vullen met iets vanuit het heden, het gat van de oude pijn valt niet te vullen.
De basisbehoeften van een kind (emotionele behoeften) en volwassene (voedsel, onderdak wat geld) zijn niet dezelfde als de basisbehoeften van een volwassene.
3.Valse macht:
VM dient als een buffer tegen de pijnlijke primaire afweer. De kern van de illusie die de afweer van de valse macht voor ons creëert is dat we wel degelijk kunnen krijgen wat we nodig hebben, als de ander nou maar eens zou vinden.
Het kenmerk van valse macht is een ver oordelende en superieure houding tegenover anderen. De illusie hier is dat ik het altijd bij het juiste eind heb en dus niet kwetsbaar ben, maar hoog te paard neerkijk op anderen.
Deze afweer uit zich op een schaal die begint met irritatie, oploopt via woede tot zelfs moordzuchtige razernij.
4.Ontkenning van behoeften:
Bovenop de tweede afweerlaag ligt de derde laag; de afweer ontkenning van behoeften. De kern van deze illusie is dat het helemaal niet erg is dat we niet krijgen wat we nodig hebben, omdat we niets nodig hebben, niet kwetsbaar, niet behoeftig zijn.
Het kenmerk van deze afweervorm is het ontbreken van sterke gevoelens en het vermijden van alles wat tot die sterke gevoelens zou kunnen leiden. Kortom ik heb geen behoeften, ik red me wel.
De levenslust, passie, diepe gevoelens en intimiteit ontbreken.
Er is altijd nog de weg van niet voelen, het niet nodig hebben.